Ông Phạm Chánh Trực, một nhà khoa học, nhà chính trị và hoạt động cách mạng, đã giới thiệu cuốn sách của mình. Cuốn sách tập trung vào vấn đề xây dựng chủ nghĩa xã hội, đặc biệt trong bối cảnh Liên Xô và Đông Âu sụp đổ. Nội dung chính của sách gồm 5 chương: 10 năm sau giải phóng (trước Đổi mới), kinh tế xanh, xây dựng chủ nghĩa xã hội Việt Nam, 50 năm sau giải phóng, và dự báo tình hình thế giới 50 năm sau.
Ông Phạm Chánh Trực nhấn mạnh các đặc điểm của thế giới hiện nay: Toàn cầu hóa, kinh tế tri thức, kinh tế xanh, và sự giảm sút vai trò lãnh đạo của chủ nghĩa tư bản. Ông nhận định rằng chủ nghĩa tư bản không có khả năng làm nền kinh tế toàn cầu và giải quyết các vấn đề thế giới, như : Bất bình đẳng, xung đột tôn giáo, chiến tranh, phân biệt chủng tộc. Thế kỷ 21 là thời đại mà các xu hướng phi tư bản chủ nghĩa phát triển mạnh mẽ. Thời đại hiện nay là sự tồn tại song song của hai xu hướng: Đi lên chủ nghĩa xã hội và bảo vệ chủ nghĩa tư bản. Ông đề xuất một nhận định mới về thời đại: Xu hướng xã hội chủ nghĩa phục hồi và phát triển, ảnh hưởng rộng khắp thế giới, nỗ lực đấu tranh và cạnh tranh tồn tại trong nền kinh tế thị trường. Về nhận thức chủ nghĩa xã hội, ông khẳng định quy luật phát triển của xã hội là từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội theo lý thuyết của Mác-Lênin, không ai bác bỏ được. Xã hội tương lai chỉ có thể thiết lập được sau khi thủ tiêu chế độ tư hữu (tư liệu sản xuất), không phải tài sản cá nhân. Lao động sẽ trở thành nhu cầu tự thân. Con đường đi lên chủ nghĩa xã hội là tất yếu và môi trường sống đòi hỏi phải có cách mạng xanh. Động lực kinh tế cần chuyển từ bóc lột giá trị thặng dư sang sáng tạo giá trị gia tăng, đồng thời văn hóa tinh thần cũng là động lực.
Thời kỳ quá độ: Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2045 trở thành nước công nghiệp phát triển, có thu nhập cao (khoảng 20.000 USD/người/năm). Đây là điều kiện cần về cơ sở vật chất, nhưng điều kiện đủ là sự giác ngộ và đồng thuận của nhân dân.Mô hình xã hội chủ nghĩa Việt Nam (dự kiến): Giai đoạn nửa cuối thế kỷ 21 (đến 2050-2070): Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, công nghiệp hóa – hiện đại hóa thành công, đảm bảo an sinh xã hội, xây dựng văn hóa mới. Giai đoạn quá độ trực tiếp lên chủ nghĩa xã hội (sau 2070): Phương thức sản xuất xã hội chủ nghĩa định hình rõ ràng, chế độ xã hội xây dựng con người mới và văn minh, chế độ chính trị là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Dự báo thế giới 50 năm sau: Định hình bởi biến đổi khí hậu, phát triển khoa học công nghệ (AI), và địa chính trị (đấu tranh giữa đơn cực bá quyền và đa cực).
Phát biểu tại Hội nghị, Ông Lê Ngọc Lâm đặt câu hỏi về lý do sụp đổ của gần 30 nước xã hội chủ nghĩa, trong khi Việt Nam và Trung Quốc vẫn tồn tại. Ông cho rằng các nước kia sụp đổ vì theo Chủ nghĩa Mác-Lênin một cách máy móc, chậm thay đổi. Việt Nam tồn tại nhờ có Tư tưởng Hồ Chí Minh, đặc biệt là tư tưởng "yêu dân, thương dân, lắng nghe dân" và sự đổi mới kịp thời của Đảng.
Về "Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa", ông Nguyễn Hữu Nguyên khẳng định kinh tế thị trường là phương tiện, không phải mục đích, và chủ nghĩa xã hội vẫn là mục đích. Việc định hướng phải là "chủ nghĩa xã hội định hướng sự phát triển thị trường" để không bị thị trường kéo sang chủ nghĩa tư bản, đặc biệt là ngăn chặn hình thành các tập đoàn kinh tế lũng đoạn nhà nước. Ông Nguyễn Hữu Nguyên cũng khẳng định Việt Nam đang xây dựng cơ sở vật chất, lực lượng sản xuất của chủ nghĩa xã hội, dù chưa nhìn thấy hình hài cuối cùng.
Phát biểu tổng kết Hội nghị, Chủ tịch HASEM-Trương Thị Minh Sâm kết luận: Chủ nghĩa xã hội là một vấn đề lớn, lâu dài, không thể đạt được trong vài chục năm. Sự sụp đổ của Liên Xô không phải là sự sụp đổ của học thuyết Mác-Lênin, mà do lực lượng sản xuất chưa đủ phát triển. Việt Nam đang xây dựng cơ sở vật chất và phát triển kinh tế tư nhân như một phương tiện để phát triển lực lượng sản xuất, dưới sự định hướng của chủ nghĩa xã hội. Điều này chứng tỏ sự đúng đắn của đường lối đổi mới của Đảng.
Minh Yến-Hồ Tĩnh
